Αφηγηματικές τεχνικές ονομάζονται τα ρητορικά μέσα με τα οποία παράγεται το νόημα ενός αφηγηματικού κειμένου. Η ταξινόμησή τους βασίζεται στη διάκριση μεταξύ ιστορίας (γεγονότα) και αφήγησης (αναπαράσταση γεγονότων) και περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες, τον χρόνο, την έγκλιση και τη φωνή.

Χρόνος

Αφηγηματική τεχνική που αναφέρεται της χρονικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ της ιστορίας και της αφήγησης. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες χρονικών σχέσεων, η τάξη, η διάρκεια και η συχνότητα.

[1] Τάξη: Αφηγηματική τεχνική που αναφέρεται στη διάρθρωση των γεγονότων στην ιστορία και την αφήγηση. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική, η αφήγηση μπορεί να είναι ευθύγραμμη (= η αφήγηση των γεγονότων ακολουθεί πιστά τη σειρά των γεγονότων της ιστορίας), ανάδρομη (= η κύρια αφήγηση διακόπτεται από την αφήγηση παρελθοντικών γεγονότων) ή πρόδρομη (= η κύρια αφήγηση διακόπτεται από νύξεις σε γεγονότα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον).

[2] Διάρκεια: Αφηγηματική τεχνική που αναφέρεται στη διάρκεια των γεγονότων στην ιστορία και την αφήγηση. Σύμφωνα με την τεχνική αυτή, η αφήγηση μπορεί να είναι ισόχρονη (= τα γεγονότα έχουν την ίδια ακριβώς διάρκεια στην ιστορία και την αφήγηση. Παρουσιάζεται αποκλειστικά στα διαλογικά μέρη των αφηγηματικών κειμένων) ή ανισόχρονη [= ο αφηγηματικός χρόνος έχει διαφορετική διάρκεια από τον ιστορικό, παρουσιάζοντας επιβραδύνσεις (= επιμήκυνση του αφηγηματικού χρόνου για να περιληφθούν αφηγηματικές περιγραφές, σχόλια κτλ.) ή επιταχύνσεις (= ο αφηγηματικός χρόνος συμπυκνώνεται με περιλήψεις ή ελλείψεις γεγονότων της ιστορίας)].

[3] Συχνότητα: Αφηγηματική τεχνική που δηλώνει τη συχνότητα με την οποία συμβαίνουν τα γεγονότα της ιστορίας στην αφήγηση. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική, υπάρχουν τρία διαφορετικά είδη αφήγησης, η μοναδική (= γεγονός που συνέβη μία φορά στην ιστορία αναφέρεται μία φορά στην αφήγηση), η επαναληπτική (= γεγονός που συνέβη μία φορά στην ιστορία αναφέρεται πολλές φορές στην αφήγηση) και η θαμιστική (= γεγονός που συνέβη πολλές φορές στην ιστορία αναφέρεται μία φορά στην αφήγηση).

Έγκλιση

Αφηγηματική τεχνική που ρυθμίζει τη ροή της αφηγηματικής πληροφορίας. Διακρίνεται σε δυο κατηγορίες, την απόσταση και την προοπτική.

[1] Απόσταση (αφηγηματικοί τρόποι): Αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους εμφανίζεται σε ένα αφηγηματικό κείμενο ο λόγος των χαρακτήρων. Οι αφηγηματικοί τρόποι διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: [α] Διηγηματοποιημένος λόγος στον οποίο η ιστορία μεταφέρεται από τον αφηγητή (διήγηση, περιγραφή, σχόλια). [β] Μιμούμενος λόγος στον οποίο ο αφηγητής παραχωρεί τον λόγο στους χαρακτήρες (διάλογος, εσωτερικός μονόλογος) και [γ] Μετατιθέμενος λόγος στον οποίο συνυπάρχουν στοιχεία μίμησης και διήγησης (ελεύθερος πλάγιος λόγος).

[2] Προοπτική (εστίαση): Η οπτική γωνία της αφήγησης διακρίνεται σε τρία είδη: [α] Μηδενική εστίαση (παντογνώστης αφηγητής/ αφηγητής-θεός): Ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από όσα όλα τα πρόσωπα της ιστορίας. Η αφήγηση γίνεται συνήθως σε γ’ πρόσωπο και δημιουργείται αίσθηση αποστασιοποίησης και αντικειμενικότητας. [β] Εσωτερική εστίαση (αφηγητής-άνθρωπος): Ο αφηγητής γνωρίζει όσα και της από της χαρακτήρες. Γίνεται συνήθως σε α΄ ρηματικό πρόσωπο εξασφαλίζει αμεσότητα, πειστικότητα, αληθοφάνεια κτλ. και προσδίδει εμπιστευτικό/ εξομολογητικό τόνο στην αφήγηση. [γ] Εξωτερική εστίαση (αφηγητής-πράγμα): Ο αφηγητής γνωρίζει λιγότερα από της χαρακτήρες της ιστορίας. Συναντάται κυρίως στο μυθιστόρημα μυστηρίου.

Φωνή

Αφηγηματική τεχνική που αναφέρεται στο πρόσωπο που αφηγείται την ιστορία και στα επίπεδα της αφήγησης.

[1] Είδος αφηγητή: Διακρίνουμε δύο είδη αφηγητή: [α] Ομοδιηγητικός/ αυτοδιηγητικός: Μετέχει στην ιστορία ως πρωταγωνιστής ή δευτερεύον πρόσωπο. Η αφήγηση γίνεται σε α’ ρηματικό πρόσωπο και εξασφαλίζεται αμεσότητα και προσωπικός τόνος. [β] Ετεροδιηγητικός: Δε μετέχει στην ιστορία. Η αφήγηση γίνεται σε γ’ ρηματικό πρόσωπο και ο αφηγητής αποστασιοποιείται από τα πρόσωπα.

[2] Επίπεδα αφήγησης: Διακρίνουμε δύο επίπεδα αφήγησης: [α] Εξωδιηγητικό: Περιλαμβάνει την αφήγηση γεγονότων εξωτερικών σε σχέση με το αφηγηματικό κείμενο (π.χ. πρόλογοι). [β] Διηγητικό/ ενδοδιηγητικό: Συγκροτείται από τα γεγονότα της κύριας αφήγησης. [γ] Μεταδιηγητικό/ υποδιηγητικό: Περιλαμβάνει δευτερεύουσες αφηγήσεις που ενσωματώνονται στην κύρια.