Επιστημονικός λόγος

Ο επιστημονικός λόγος αναφέρεται στην ιδιαίτερη χρήση της γλώσσας που χρησιμοποιείται από την επιστημονική κοινότητα για την κατασκευή, ανταλλαγή και διαπραγμάτευση της γνώσης που προκύπτει από την ορθολογική μελέτη της πραγματικότητας. Περιλαμβάνει τρία κειμενικά είδη: [1] Αναφορές: Πρόκειται για ένα περιγραφικό κειμενικό τύπο με τον οποίο παρέχονται δεδομένα και πληροφορίες για τις ιδιότητες, τις λειτουργίες και τις χρήσεις ενός αντικειμένου. Κυριαρχεί το οργανωτικό σχήμα του ορισμού και της διαίρεσης/ ταξινόμησης. [2] Εξηγήσεις: Πρόκειται για έναν εξηγητικό κειμενικό τύπο με τον οποίο αναλύονται και ερμηνεύονται τα φαινόμενα μέσω της ανάδειξης διαδικασιών και σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Κυριαρχούν τα οργανωτικά σχήματα της σύγκρισης – αντίθεσης, της αιτιολόγησης, του αιτίου αποτελέσματος. [3] Εκθέσεις: Πρόκειται για έναν επιχειρηματολογικό και καθοδηγητικό κειμενικό τύπο με τον οποίο αποδεικνύεται η ορθότητα ενός ισχυρισμού, αξιολογούνται τα συμπεράσματα μιας επιστημονικής εργασίας και προτείνονται δράσεις. Κυριαρχούν τα οργανωτικά σχήματα του επιχειρήματος, των τεκμηρίων (στατιστικά δεδομένα, πορίσματα ερευνών, βιβλιογραφικές αναφορές κτλ.), του προβλήματος – επίλυσης. Ο προσανατολισμός του επιστημονικού λόγου στην εξασφάλιση ουδετερότητας και αντικειμενικότητας στην παρουσίαση των πορισμάτων της έρευνας προσδιορίζει και τα ιδιαίτερα γλωσσικά του χαρακτηριστικά: [1] Ειδικό λεξιλόγιο: Λέξεις/ φράσεις που είτε προέρχονται από το κοινό λεξιλόγιο με εξειδίκευση της σημασίας τους είτε κατασκευάζονται με την ονοματοποίηση διαδικασιών. Εξασφαλίζει ακρίβεια στον λόγο. [2] Ονοματοποίηση: Χρήση ονοματικών δομών για τη δήλωση διαδικασιών με αποτέλεσμα αφενός την πληροφοριακή πυκνότητα (δηλώνεται τόσο η πράξη όσο και το αποτέλεσμα της ενέργειας), αφετέρου την εξασφάλιση ουδετερότητας (απουσιάζουν τα παρεπόμενα του ρήματος: πρόσωπα, διαθέσεις, εγκλίσεις κτλ.). [3]Τροπικότητα: Φράσεις πιθανολόγησης (βλ. επιστημική και δεοντική τροπικότητα) για την εξασφάλιση ακρίβειας και αντικειμενικότητας. [4] Αναφορική λειτουργία της γλώσσας: Χρήση γ’ ρηματικού προσώπου, παθητικών ρηματικών δομών, απουσία μεταφορικού λόγου κτλ. για την εξασφάλιση υψηλής πληροφορικότητας και αντικειμενικότητας.

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Ζητείται από τους μαθητές να αναγνωρίσουν (πληροφοριακή άσκηση) ή/ και να ερμηνεύσουν (ερμηνευτική άσκηση) τη χρήση ρητορικών και γλωσσικών επιλογών που χαρακτηρίζουν τον επιστημονικό λόγο.

ΛΥΜΕΝΟ ΘΕΜΑ

Να εντοπίσεις στο Κείμενο 5 τρεις όρους που ανήκουν στο ειδικό επιστημονικό λεξιλόγιο και να εξηγήσεις την επιλογή του συντάκτη να χρησιμοποιήσει τον συγκεκριμένο τύπο λεξιλογίου.

Τρεις όροι ειδικού επιστημονικού λεξιλογίου στο Κείμενο 5 είναι: «DNA» (§1), «ανθρώπινου γονιδιώματος», «γενετικά τροποποιημένοι οργανισμού» (§2). Ο λόγος για τον οποίο ο συντάκτης επέλεξε στις συγκεκριμένες παραγράφους το ειδικό επιστημονικό λεξιλόγιο είναι για να παρουσιάσει με τρόπο ακριβή και αντικειμενικό τα επιτεύγματα της επιστήμης (ειδικά της Γενετικής) που προκαλούν ανησυχία για το μέλλον της ανθρωπότητας.

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

[1] Στο Κείμενο 14 εντοπίζονται κάποια από τα ρητορικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου. Να επιβεβαιώσεις την παρατήρηση αυτή με τρία (3) παραδείγματα από το κείμενο και να εξηγήσεις τη συγκεκριμένη επιλογή του συντάκτη. [2] Να εντοπίσεις στο Κείμενο 52 τρία (3) ρητορικά ή/ και γλωσσικά χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου.