Οδηγίες

Οι οδηγίες (instructions) είναι ένας κατευθυντικός κειμενικός τύπος που επιτελεί την κοινωνική λειτουργία της καθοδήγησης κάποιου ως προς το «τι» να κάνει και «πώς» να το κάνει μέσα από μια λογική ακολουθία ενεργειών. Υπάρχουν δύο είδη οδηγιών, ανάλογα με το οργανωτικό τους πρότυπο: [1] Διαδικαστικές οδηγίες (non-procedural instructions) και [2] μη διαδικαστικές οδηγίες (non-procedural instructions). Πολύ συχνά εγκιβωτίζονται στις οδηγίες άλλοι κειμενικοί τύποι (π.χ. επιχειρηματολογία: χρήση επιχειρημάτων και τεκμηρίων για την απόδειξη της σημασίας να υιοθετηθεί μια οδηγία).

Οι διαδικαστικές οδηγίες αναπτύσσονται σε τρία δομικά στάδια: [α] σκοπός, [β] μέσα και [γ] εκτέλεση. Οι μη διαδικαστικές συνδέονται συνήθως με τα οργανωτικά σχήματα «πρόβλημα – επίλυση» και «ερώτηση – απάντηση».

Τόσο οι διαδικαστικές όσο και οι μη διαδικαστικές οδηγίες παρουσιάζουν ορισμένες κοινές γλωσσικές επιλογές: [α] δεοντική τροπικότητα (χρήση προστακτικής και προτρεπτικής υποτακτικής και κατευθυντικών ονοματικών δομών) για να οριστεί ο βαθμός υποχρέωσης, [β] α’ πληθυντικό και β’ ρηματικό πρόσωπο για τη δημιουργία οικειότητας, [γ] χρονικοί και τροπικοί δείκτες λόγου, [δ] ρήματα δράσης (συνήθως) σε ενεστώτα χρόνο για την εξασφάλιση διαχρονικότητας/ αχρονικότητας, [ε] υποθετικές προτάσεις για την αναφορά σε πιθανά γεγονότα, [στ] ρητορικές ερωτήσεις για τον προβληματισμό του ακροατηρίου και τη δημιουργία κλίματος οικειότητας, [ζ] τελικές προτάσεις για την έκφραση του σκοπού υιοθέτησης μιας οδηγίας, [η] προσφωνήσεις κτλ.

ΛΥΜΕΝΟ ΘΕΜΑ

Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σου, ο σκοπός για τον οποίο γράφτηκε το κείμενο; Πώς ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται ο λόγος υπηρετεί τον σκοπό αυτό; Να εντοπίσεις και να εξηγήσεις τη λειτουργία τριών (3) γλωσσικών επιλογών του συγγραφέα με τις οποίες επιχειρεί να επιτύχει τον σκοπό του.

Σκοπός του κειμένου είναι να αφυπνίσει τους αναγνώστες σχετικά με την ανάγκη επανακαθορισμού των προτεραιοτήτων του πολιτισμού μας προκειμένου αυτός να υπερβεί την κρίση στην οποία έχει περιέλθει. Για την επίτευξη του στόχου του χρησιμοποιεί τον κειμενικό τύπο των μη διαδικαστικών οδηγιών. Στην §1 παρουσιάζει το αδιέξοδο του πολιτισμού μας, στις §2-5 τις προϋποθέσεις για την υπέρβασή του και στις §6-7 τις προϋποθέσεις για την υιοθέτησή τους. Η επανάληψη της φράσης «θα έπρεπε» είναι ο βασικός κειμενικός δείκτης που εξασφαλίζει τη συνοχή των νοημάτων του κειμένου και αναδεικνύει τον καθοδηγητικό χαρακτήρα του. Χαρακτηριστική είναι στο κείμενο η χρήση της δεοντικής τροπικότητας στον υψηλότερο βαθμό της υποχρέωσης (πρέπει + υποτακτική). Ωστόσο, ο τύπος «θα + παρελθοντική χρονική βαθμίδα» («θα έπρεπε», «θα απαιτούσε» κτλ.) δείχνει την απαισιοδοξία του συγγραφέα σχετικά με την υιοθέτηση των προϋποθέσεων αυτών. Χαρακτηριστική είναι επίσης η χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου (π.χ. «να θέλουμε», «για να βγούμε») που δίνει καθολικό χαρακτήρα στις οδηγίες και δημιουργεί κλίμα οικειότητας με τον αναγνώστη.