Περικείμενο

Περικείμενο (context) ονομάζεται το πλαίσιο που περιβάλλει το κείμενο και παρέχει στον αποδέκτη τα εργαλεία για την ερμηνεία του. Διακρίνεται σε δύο επίπεδα:

[1] Πολιτισμικό περικείμενο (context of culture): Το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο (αντιλήψεις, αξίες, στάσεις, ταυτότητες, ρόλοι κτλ. μιας κοινωνίας) μέσα στο οποίο η γλώσσα λειτουργεί για να υπηρετήσει της προθέσεις και να ικανοποιήσει της ανάγκες των συμμετεχόντων στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

[2] Καταστασιακό περικείμενο (context of situation): Το επικοινωνιακό πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγεται ένα κείμενο, το άμεσο περιβάλλον της επικοινωνίας. Διαμορφώνεται μέσα από τρεις μεταβλητές που καθορίζουν το επίπεδο ύφους του: το πεδίο, τον τόνο και τον τρόπο.

[α] Πεδίο: Το πεδίο (field of discourse) αποτελεί τη μεταβλητή του επιπέδου ύφους που αναφέρεται στο αντικείμενο του θέματος υπό διαπραγμάτευση, στο περιεχόμενο και τον σκοπό μιας περίστασης επικοινωνίας και μελετά το τι συμβαίνει σε αυτή και το πώς η γλώσσα αναπαριστά την εμπειρία της για τον κόσμο.

[β] Τόνος: Ο τόνος (tenor of discourse) αποτελεί τη μεταβλητή του επιπέδου ύφους που αναφέρεται της συνομιλιακούς ρόλους, της συμμετέχοντες (πομπό και δέκτη) σε μια επικοινωνιακή περίσταση και μελετά την κοινωνική της θέση (ίση – άνιση), την επαφή της (άμεση – έμμεση) και τον τύπο της επιρροής που ασκείται στον δέκτη (θετική – αρνητική). Για παράδειγμα, σε μια συζήτηση με ένα στενό της φίλο που συναντιόμαστε τακτικά οι γλωσσικές της επιλογές θα είναι διαφορετικές από ένα πανεπιστημιακό μάθημα στο οποίο της ενήλικας καθηγητής απευθύνεται σε μια μεγάλη ομάδα, άγνωστων σε αυτόν, φοιτητών.

[γ] Τρόπος: Ο τρόπος (mode of discourse) αποτελεί τη μεταβλητή του επιπέδου ύφους που αναφέρεται στο κανάλι επικοινωνίας που χρησιμοποιείται σε μια περίσταση επικοινωνίας (καταστασιακό περικείμενο): στον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα λειτουργεί ως μέσο δόμησης του μηνύματος (π.χ. προφορικός – γραπτός λόγος) και στο μέσο μετάδοσης του μηνύματος (π.χ. οπτικά και πολυτροπικά κείμενα των ψηφιακών μέσων).