Τροπικότητα

Σημασιολογική λειτουργία της γλώσσας, που συνδέεται με τον σχολιασμό του μηνύματος, με την έκφραση της προσωπικής στάσης του ομιλητή. Τα επιμέρους είδη τροπικότητας μπορούν να ενταχθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: [α] Επιστημική τροπικότητα: Δηλώνει τον βαθμό βεβαιότητας του ομιλητή για κάτι που συνέβη στο παρελθόν, συμβαίνει στο παρόν ή μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Διακρίνουμε τρεις βαθμίδες: [i] Βεβαιότητα: εκφέρεται με απλή οριστική και συνοδεύεται από εκφράσεις που δηλώνουν βεβαιότητα. [ii] Πιθανότητα: εκφέρεται με «πρέπει» + υποτακτική ή το «θα» + οριστική και εκφράσεις που δηλώνουν πιθανότητα. [iii] Δυνατότητα: εκφέρεται με «μπορεί/ ίσως» + υποτακτική και συνοδεύεται από εκφράσεις που δηλώνουν δυνατότητα. [β] Δεοντική τροπικότητα: Δηλώνει την προσδοκία του ομιλητή να πραγματοποιηθούν αυτά που λέει. Διακρίνουμε τέσσερις βαθμίδες: [i] Υποχρέωση: εκφέρεται με προστακτική ή με «πρέπει» + υποτακτική. [ii] Πρόθεση: εκφέρεται με ρήματα που δηλώνουν πρόθεση + υποτακτική. [iii] Ευχή: εκφέρεται με απλή υποτακτική ή με τα «της/ να/ μακάρι/ που» + υποτακτική. [iv] Επιθυμία: εκφέρεται με το «θέλω/ επιθυμώ» + υποτακτική.

ΛΥΜΕΝΟ ΘΕΜΑ

Πόσο βέβαιη είναι η συντάκτρια του κειμένου για την αλήθεια των απόψεών της και για την αναγκαιότητα όσων προτείνει στην §4; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με την αναφορά συγκεκριμένων γλωσσικών επιλογών της.

Η συντάκτρια θεωρεί δυνατή την ανάκτηση της αισιοδοξίας για το μέλλον της ανθρωπότητας μέσω του επαναπροσδιορισμού του ρόλου της εκπαίδευσης. Η δυνατότητα αυτή αναδεικνύεται με τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης («μπορεί να προκύψει…»). Θεωρεί αναγκαία για την επιτυχία του στόχου αυτού την υιοθέτηση της διά βίου μάθησης, όπως φαίνεται από τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης («πρέπει να αντικατασταθεί…», «πρέπει να μάθουν…»). Η αναγκαιότητα οφείλεται στην παραδοχή, την οποία παρουσιάζει ως βέβαιη με τη χρήση της οριστικής έγκλισης ότι «Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια».

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

[1] «Εκείνο που ήταν βέβαιο άλλοτε δεν είναι πια βέβαιο τώρα. Κι ενώ άλλοτε μπορούσαμε να στηρίξουμε την παιδεία μας στην παράδοση, τώρα η παράδοση αποδείχνεται ολοένα και περισσότερο ανίκανη να καλύψει την έκταση των παιδευτικών αναγκών. Χρειάζεται λοιπόν κάποιος μετασχηματισμός. Κι ανάμεσα στ’ άλλα ο μετασχηματισμός αυτός πρέπει να βασισθεί στην περιοδική και συχνή μετεκπαίδευση». Στο απόσπασμα αυτό από την §2 του Κειμένου 27 να εξετάσεις τον βαθμό βεβαιότητας του συγγραφέα για την αλήθεια των απόψεων και την αναγκαιότητα των προτάσεων που καταθέτει.

[2] Πόσο βέβαιος είναι ο συγγραφέας του Κειμένου 54 για την ερμηνεία που δίνει στο πάθος του ανθρώπου για αναζήτηση εξωγήινης ζωής στην §1; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με την αναφορά σε δύο τουλάχιστον γλωσσικές του επιλογές.

[3] Πόσο βέβαιος είναι ο συντάκτης του Κειμένου 66 για την υποχρέωση των επιστημόνων να αναλαμβάνουν την ηθική του ευθύνη στις §4 και §5; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με την αναφορά σε συγκεκριμένες γλωσσικές του επιλογές.